Inleiding

De negentiende eeuw heeft het biologische familiebegrip dominant gemaakt, hand in hand met de opkomst van het nationalisme en eugenetica (Grieks: ̉εύ, eu, goed en ̉γένεσις, genesis, oorsprong). Dat begon met de democratisering van de geschiedenis eind achttiende eeuw. Toen kregen mensen voor het eerst het idee dat ze een verleden hadden. Ze vormden een lineair idee van zichzelf. Daarvoor was dat idee meer cyclisch: We leven en we gaan dood, wedergeboorte in de lente, aftakeling in de herfst. Alleen adellijke families hadden een lineair idee van zichzelf; zij zagen zichzelf als deel van een lijn die de geschiedenis inging. Voor gewone mensen was geen plek, geen tijd. Daar hoorden eerder de knechten bij dan hun voorouders.

Familiereünie 2010

Tijdens een familiereünie heb ik de familie als volgt toegesproken.

Bloedverwanten, 

hieronder een overzicht van 15 generaties, generaties tot in 1400. Hoe kom je op het idee om een genealogisch onderzoek te starten? Het is misschien een lang verhaal, ik ga het u vandaag allemaal vertellen. 

Mijn moeder nam me regelmatig mee naar een mortuarium, zelfs toen ik nog een kind was. We hebben heel wat overleden personen uit de buurt bekeken, een vage kennis, verre familie, of een bekende winkelier op de hoek in de buurt.

Het maakte mijn moeder niet uit. Ze nam elke kans.

Carolientje Ansems

(zie pagina 'Carolientje levend verbrand')

Blauwe nagels, met een spleetoog, glurend vanuit de doodskist omdat men de ogen niet voldoende gesloten kreeg. In afschuwelijke lelijke pyjama’s. Ik heb het gezien bij met name begrafenisonderneming Denissen van het Wilhelminapark uit Tilburg.

Mevrouw Denissen was een bekende van ons moeder. Johanna Denissen geboren in 1911. Het feit dat ze elkaar kenden betekende niet veel goeds, want nu moesten we toch zeker weer eens 'gezellig' binnenlopen.

’s Avonds heb ik vaak onder het bed gekeken of de overledene zich stiekem onder mijn bed had verstopt.

In het ziekenhuis was het niet veel beter: 'Trekt u de gordijnen gerust opzij, aan de linkerzijde zult u hem vinden.' Vervolgens ging ons moeder elk gordijntje opzij schuiven en iedere keer zag ik weer zo’n engerd, totdat eindelijk bij het laatste gordijntje mijn moeder riep: 'hij ligt hier'.  

Oma was voor mij de eerst overledene die ik zou aanschouwen. 'Kom maar gerust dichterbij.' Ik naderde onvoldoende en wilde graag grote afstand tussen mij en oma bewaren. Helaas, een sympathieke oom, ome Dirk, duwde mij in mijn rug expres stevig naar voren. Dirk had er plezier in om grapjes uit te halen.

Oma lag in de rouwkamer van het gebouw Roomsch Leven, Tuinstraat 65 in Tilburg. Omdat oma geen gebit in had, trok haar mond naar binnen. Dat vond ik geen prettig gezicht en miste de glimlach van oma. En daarnaast een temperatuur die ondraaglijk was. Oma lag in haar witte pyjama, zonder dekens, in de kist. Was ik nu de enige die nog helder van geest was, met mijn zes jaar? 

Mijn moeder heeft, conform de traditie van toen, drie dagen de gordijnen gesloten en een jaar in het zwart gelopen. Daardoor werd ze door Jan en alleman aangeklampt en werd er telkens weer over oma gesproken. De begrafenis van oma in de kerk vond ik als 6-jarige mensonterend.  Je werd van je moeder gescheiden en bij de mannen ingedeeld, terwijl ik weinig tot niets met mannen had. Het verdriet van mijn moeder was een uur lang ondraaglijk voor me, terwijl ik haar hand zo graag had vastgehouden, of zij de mijne.

Dat ik later met de mannen naar het kerkhof mocht zonder de vrouwen had ook wel weer iets. Vooral achter de koets aanlopen maakte me op dat moment erg belangrijk. En als klap op de vuurpijl kregen we in de Nijverstraat bij Van Dijk broodjes aangeboden, wat we bij hoge uitzondering, alleen op feestdagen kregen. Nu wist ik weer waarom ik de begrafenis van oma liet prevaleren boven de verjaardag van juffrouw Nijkamp uit de eerste klas. Ondanks mijn afwezigheid was ze me niet vergeten, en de volgende dag vond ik, in de klas in mijn bureautje, een heleboel snoep liggen. 

Op die manier heb ik mijn interesse voor mystieke ervaringen ontwikkeld. 

Een van onze eerste voorvaderen is Willem Goderts van Bavel geboren + 1540. In 1624 stierf hij met bijna zijn hele familie aan de pest. Op twee kinderen na waaronder Cornelis Willem Goderts, die deze ziekte wel overleefde en daarmee ging onze bloedlijn verder. Het is een zegen.  

Om een idee te krijgen van wat er zich in die tijd allemaal afspeelde een paar willekeurige feiten: 

Het Wilhelmus is geschreven tussen 1568 en 1572 en is daarmee het oudste volkslied ter wereld. De auteur is waarschijnlijk Marnix van St.-Allegonde, alhoewel sommigen beweren dat het Coornhert is geweest. Het Wilhelmus is een ode aan Willem van Oranje en alhoewel het dateert uit de zestiende eeuw, is het pas in 1932 het officiële Nederlandse volkslied geworden. Het Wilhelmus is een "Acrostychon" ofwel naamdicht. 
Het woord WILLEM VAN NASSOV is de eerste letter van de 15 coupletten van het Wilhelmus.

Het Wilhelmus is geschreven tussen 1568 en 1572 en is daarmee het oudste volkslied ter wereld. De auteur is waarschijnlijk Marnix van St.-Allegonde, alhoewel sommigen beweren dat het Coornhert is geweest. Het Wilhelmus is een ode aan Willem van Oranje en alhoewel het dateert uit de zestiende eeuw, is het pas in 1932 het officiële Nederlandse volkslied geworden. Het Wilhelmus is een "Acrostychon" ofwel naamdicht. 
De eerste letters van de 15 coupletten van het Wilhelmus vormen samen het woord: WILLEM VAN NASSOV.  

In het Kasteel van Breda, heeft Willem de Zwijger, prins Willem van Oranje, Willem I, graaf van Nassau, prins van Oranje, baron van Breda, niet alleen gewoond. Hij was ook een van de initiatiefnemers van de Nederlandse Opstand tegen Spanje (1568-1648). Breda was een hofstad van het Huis van Oranje-Nassau.  

We gaan even terug in de tijd als tussenstap. 18 januari 1995 kreeg ik een brief van Marjo en oudste neef Peter van Bavel. Hierin schreven ze dat de schoonouders van Peter jr. een foto hadden gemaakt in de Grote Kerk in Breda van de grafsteen van Jan Sijmons van Bavel en zijn levenspartner Maria Peeter Boudewijns.

Jan en Maria zijn aan de pest gestorven evenzo hun zoon. Jan Symons was kerkmeester, dus, of hij beschikte over geld en was daarmee verzekerd van een graf in de Grote Kerk of hij gebruikte zijn invloed als kerkmeester. Ik denk het laatste, want volgens informatie was voor deze Van Bavel, als kerkmeester, zowel het begraven als de uitvaart gratis. In die tijd lieten mensen met geld zich begraven in de kerk en de minderbedeelden kregen een plaatsje buiten de kerk. Hier komt de uitdrukking  “rijke stinkerd” vandaan. Overigens heb ik deze Jan Symons van Bavel niet kunnen linken aan onze bloedlijn. 

We hebben een familiewapen: de schuinkruisjes duiden op de baronie van Breda, de geboortestreek van de familie. De bomen slaan op het oude woord “Loo”  (= bos). Bavo-loo is Bavel geworden en de familie is naar dit dorp genoemd: Van Bavel. Andersom kun je ook redeneren en verklaren dat het dorp Bavel is genoemd naar ene Van Bavel. 

In het Belgische Rijkevorsel ligt namelijk ook een gehucht dat Bavel heet. Het Rijkevorselse gehucht is ontstaan doordat bij de boerderij van de rijkste boer uit de vijftiende eeuw wat knechtenvolk ging wonen.  
Wie was die rijke boer die veruit de meeste belasting betaalde uit de hele omgeving? Precies, ene Jan van Bavel! Mogelijk is het een gemigreerde zoon uit ons Brabantse Bavel geweest die het daar bij de zuiderburen goed deed?  
Mogelijk valt de familietak uit België te koppelen aan onze familietak uit Breda. Arijan, ofwel Adje van Bavel (*26-04-1979), die we kennen in de rol van Adje tijdens het programma Mooi! Weer De Leeuw (Van Paul de Leeuw), is afkomstig uit de Belgische familietak. Wij, als jong gezin hebben eerder kennis gemaakt met Adje in de Efteling, waar hij achteraan in de fanfare (het orkest De Zingende Decoupeerzaag) liep, en steeds (bewust) een verkeerde weg insloeg. De tambour-maître moest hem steeds corrigeren. Geweldig komisch om te zien zoals hij zich als klungelig type toen al manifesteerde. En slungelig vanwege zijn lengte van 1.99 meter. Hilariteit alom!

Zijn opa Janus was koster in Molenbeek én uitbater van het naastgelegen café. Pa en ma runden tot zijn 8ste een kroeg 't Kusterke (een verwijzing naar het werk van opa) in Molenschot.

Arijan van Bavel

Foto's reünie 17 juli 2010

Op dit moment heb ik 15 voorouders gevonden. Tot in 1400, ondanks een brand die in 1534 woedde in Breda en nagenoeg de gehele stad verwoestte. Er is nog voldoende overgebleven voor een grondig genealogisch onderzoek. 

De rampzalige stadsbrand van 1534 brak uit op een julidag in of bij de St.- Janskapel tegenover de laken- en vleeshal. Binnen enkele uren was het middeleeuwse, nog grotendeels in hout gebouwde Breda veranderd in een rokende puinhoop. Het grootste deel van de stad was ingestort. De Coerenmerct en de Merct moeten die avond een desolate aanblik geboden hebben, en van de bebouwing was vrijwel niets meer over. 

Breda krijgt stadsrechten in 1252. Al snel vinden kooplui hun weg naar het centrum, naar de voorloper van de Grote Markt. Destijds heette het plein, dat een breed en een smal deel kende, Plaetse en Coerenmerct. Op een akte uit 1321 verzet Gerard van Rasseghem, heer van Breda, de weekmarkt van maandag naar dinsdag verplaatst. Dat wordt beschouwd als het geboortejaar van de Bredase markt.

Na de stadsbrand in 1534 worden de Plaetse en de Coerenmerct samengevoegd tot wat we nu als Grote Markt kennen. De bewoners aan de Karrestraat en Torenstraat kregen de mogelijkheid hun perceel uit te breiden richting een nieuwe rooilijn om zo, aan wat inmiddels 'De Plaetse’ werd genoemd, te kunnen bouwen. Huiseigenaren konden zo hun oude voorgevel als het ware omkeren. Er is vastgesteld dat dit in deze periode aan beide zijden van de markt gebeurde en zo ontstonden er langzaam twee pleinen: de Plaetse en de veel smallere Coerenmerct. 

Na de grote brand is de vorm van de Grote Markt ongewijzigd gebleven. Er kwam en verdween door de eeuwen daarna van alles, maar drie middeleeuwse instituties zijn gebleven: de Grote- of Onze-Lieve-Vrouwekerk als centrum van het religieus leven, het stadhuis als zetel van het stadsbestuur én de weekmarkten.

Behalve als markt deed het plein vroeger ook dienst als executieplaats. Naast wreking van de misdaad was de straf ook een afschrikmiddel voor anderen. De wreedheden bij het ten uitvoer brengen van de straf waren ongekend en de meest geschikte plaats in Breda om dit ten toon te spreiden was voor het stadhuis. Alleen al in de 17e en 18e eeuw werden er hier 91 mensen gedood door onthoofding, verwurging, ophanging en radbraking.

Het stadsbestuur had ook nog eens onmenselijke straffen, bijvoorbeeld een uur aan de schandpaal voor het stadhuis. Iets wat in 1854 bij wet verboden werd.

Iedereen heeft geld nodig, dus ook onze familie is afhankelijk.

Ik heb diverse familieleden bezocht voor de benodigde informatie, en van achterneef Frans van Wuijtswinkel uit Vugt ontving ik de volgende anekdote. Een zoon van Adriana Joanna Elisabeth van Bavel, gehuwd met Franciscus van Wuijtswinkel, Jan geheten, was kapper en had een kapsalon in het centrum van Tilburg. Later werd hij kapper in het Maria ziekenhuis.

Het werk in het ziekenhuis vroeg echter andere werktijden dan hij voorheen gewend was. Leo van Bavel werd daardoor voortaan nog maar elke drie weken geknipt, en Dirk Neerhout alleen in de avonduren, niet meer overdag. Bij Dirk bleef het een tweewekelijkse knipbeurt. Dirk Neerhout vond het niet prettig om van overdag naar de avond te gaan, omdat hij dan liever voor de televisie zat. Jan had een idee en zei tegen zijn oom dat hij een andere kapper moest zoeken. Dirk was boos en zei dit tegen Jan zijn ouders. 

Hierop stapte pa van Wuijtswinkel op zijn zoon af en riep: 'Jongen, herstel meteen de schade die je hebt aangericht, straks worden we allemaal onterfd.'

In die tijd was Jan een ‘jonge snotneus’ van in de veertig, en was getrouwd met Riet de Krom. Ze hadden twee kinderen. In die tijd was er nog veel respect voor de generatie erboven, en daarom volgde Jan gedwee het commando van pa. 

Dirk Neerhout

(zie pagina 'tante Clivia'

Het verhaal gaat over Mientje Koolen die een halfzus had, namelijk Cor Koolen.

Bij het overlijden van Dirk Neerhout ontving Mientje 1/13e deel van de erfenis (bijna 5000 gulden). Haar halfzus, geen dochter was van Elisabeth Maria van Bavel, ontving officieel niets, terwijl ze in eerdere schenkingen van ome Dirk wel had gedeeld. Mientje vond het niet nodig om te delen met haar halfzus en het is nooit meer goed gekomen tussen die twee.

Aan mij werd door Mientje de vraag voorgelegd of ze juist had gehandeld.

Wie het weet mag het zeggen! Ik waag me daar niet aan, want ik wilde nog wat foto’s van haar.   

Mientje Koolen

(zie pagina 'Verdelen van een erfenis, hoe verloopt dit...'

“Tante Jana van Wuijtswinkel”, zus van opa, werd 91 jaar oud en in haar laatste jaren sprak ze regelmatig de volgende versjes uit: 

• Zo is het leven, ‘n stap naar het graf, wat heden bloeit, valt morgen af. 
• Meisjes die fluiten en koeien die loeien zijn zelden goeie. 
• Ik ben zo oud als mijn handen, maar niet als mijn tanden, mijn neus en mijn oren, zijn samen geboren. 
• Wat is een mens, stront, darm en pens en een beetje pis, dat is al wat een mens is. 

Familie van Wuijtswinkel - van Bavel

(zie pagina 'Gered van een verdrinkingsdood')

Oorlogsdagboek van Frater Helenus

Nadat ik het familiewapen heb ontdekt, vond ik het oorlogsdagboek van ome Niek. Het dagboek is te vinden op de pagina 'Oorlogsdagboek van frater Helenus'. Je wilt niet weten in welke euforische stemming je bent wanneer je tijdens dit onderzoek tegen zulk een ontdekking aanloopt.   

Het onderzoek naar de familiegeschiedenis in Breda.

Tot voor enkele decennia gold in de meeste families de regel dat er vernoemd werd naar familieleden. Veelal kwamen eerst de grootouders aan de beurt en vervolgens de tantes en ooms van het kind. Door deze gewoonte was er eeuwenlang nauwelijks vernieuwing van de namenvoorraad mogelijk.

Dit is de meest bepalende factor voor de ontwikkeling van de naamgeving gedurende de eeuwen voor de Tweede Wereldoorlog. In de gewoonte van vernoeming, het overdragen van een voornaam van een familielid op een nieuwgeborene, schuilt oorspronkelijk de voorstelling van het herleven van een vroegere generatie. Men neemt wel aan dat onze verre voorouders geloofden dat met de naam ook iets van de vernoemde, werd doorgegeven, omdat aan namen een magische kracht werd toegekend.

Wanneer we de periode vanaf 1400 bekijken, dan kunnen we de volgende familievertakkingen ontrafelen aan de hand van afkomst, zoon of dochter van. De achternaam 'Van Bavel' wordt hierin niet steeds door mij genoemd.

Breda:

We zien dan Godert met Cornelis Godertsz(one) (broer is Adriaen Goderts van Bavel) gehuwd met Margriet Willem Peter Roeversdr., (Henrick) Frans Goderts, beroep speelman (1576), Gerit of Gheryt Godertsz(one) of Gerit Godertssen van Bavel (gehuwd met Stijn (Kerstijn) Dyrcxdr Kox(dr), Dyrck Godertsz, Godert Dierixz, Adriaen Goderts(sen) gehuwd met Cornelia Jacop Oppers (1566), Adriana Gherit Goderts (1560) gehuwd met Godert Ghijsbrecht des Naijers, Kathelijn Godertsdr. gehuwd met Cornelis Cornelis Ygramszone, (Jan) Cornelis Goderts gehuwd met Helwich Jan Schoitings of Schuetings (1567), later met Barbara Wouters van Goirl (Gorp), Gherit Frans Goderts (1590), Anne Cornelis Goderts van Bavel gehuwd met Pauwels Josephs de Wilde.

Ginneken:

Godert met Dyrcxz: Adriaen Godert Dyrckzsone, Mechteld Godert Dyrcxzdr, Henrick Dyrcxzdr, Cornelis Godert Dyrckz, Dyrck Godert Dyrcxsone, Dijrck Godertssen gehuwd met Genoffele Goossens (1589), Gheryt Diyrcxsone of Gerit Godert Dyrcxzsone, Katelijn Godert Dyrckzdr, Godert Dyrcxz, Dijrck Jan Gherit Goderts (1560).

Breda:

Cornelis: Peter Corneliszone of -sone. Ook een Cornelis in Gilze, Jan Cornelis 1579).

Breda:

Gerit of Gheryt of Geryt (Alphen-Chaam): Godert Gherytsz of Gherytssen of Gerytsson Breda (1560), Bairle Gherytszone, Aechte Gerytsdr, Peter Geritsz, Cheryt Mertenszone (Alphen-Chaam), Heijlwich Gherit Goderts (1560), Anthonis Gherit Goderts +09-02-1560, Jan Gherit Goderts (1560).

Gilze en Rijen:

Jan met Katelijn Jansdr. (gehuwd met Dierick Godertsz van den Corput), Peter Janssone of sz of z (gehuwd met Ghertruyt Jan Jooszdr), Dyrck Jansz (Terheijden), Peter van Bavel (ook in Breda), Jehenne Godert Janssoondr., Cornelis Janssen (1592), Meeus Dyrck Jansz (Terheijden), Embrecht Janssen, Sijmon Janssen (1621), Pete Janssen (Breda) gehuwd met Maeijken Aart Claessen (1622), Sijmons Jans Breda (1624), Jan Sijmons gehuwd met Marie Peter Adriaen Boudewijns (1579), Adriaen Janss (1567), Marie Jan Jans (1567) gehuwd met Huygen Andries Claes Zweeren (Hooge Zwaluw), Adriaen Jans (1567).

Terheijden/Breda: 

Peter met Meeus Petersz, Adriaen Peters (1571), Godert Peters (1571), Jan Peters (1571), Godert Peters (1571), Peter Peeters (1567).

Oosterhout: Andries met Henrick Andries.

Ene Cornelis van Bavel uit Breda wordt in drie aktes tussen 12 en 21 juli 1561 genoemd als stadhouder.

Generatie 0 Gezinsblad

Cornelis Godertszone van Bavel ca. 1490 +11-04-1573

Cornelis Godertszone van Bavel was gehuwd met Margriet Willem Peter Roeversdr. De moeder van Margriet was Jehenne Willem Roeversdr. (Vestbrief van 25-05-1521 i.v.m. overlijden van Beatrijs Jan Conincxdr. Cornelis Godertszone heeft de erfchijns vercoft (=verkocht) aan Jehenne Cornelis Willem Peter Roeversdr. voir heur selven en oic tot behoef van Jan, Aert, Thoenken en Willemken heure broeders en zusters, kinderen van Cornelis Willem Peter Roeversz, dair moeder Beatrijs Jan Conincxdr. was wijlen.

Broers en zussen van Cornelis zijn (met ✓ wil zeggen gecheckt middels vestbrieven):

• ✓Gheryt (Gherit) Goderts(zone) van Bavel (vestbrief 1520), kinderen:

  • Godert
  • Jan
  • Kaerle
  • Aechte gehuwd met Claeus Peterssen van Rijswijck
• ✓Adriaen Goderts(zone) van Bavel, gehuwd met Cornelia Jacop Oppers (vestbrief 16-07-1519 met brueder Cornelis Godertszone van Bavel+11-04-1573)
• ✓Dijrck Jan Gherit Goderts van Bavel 
• ✓Anthonis Gherit Goderts van Bavel
• ✓Heijlwich Gherit Goderts van Bavel gehuwd met Jan Jacops Thoot
• ✓Jan (Gherit) (Cornelis) Goderts van Bavel +09-02-1560, gehuwd met Heylwich Jan Schoitings
• ✓Adriana Gherit Goderts van Bavel gehuwd met Godert Ghijsbrechts des Naeijers

• Kathelijn Godertsdr. van Bavel, eerste vrouw van Cornelis Cornelis Ygramszone +1523. Ze hebben o.a. een zoon: Cornelis Ygrams.
• Anne Cornelis Goderts van Bavel gehuwd met Pauwels Josephs de Wilde
• Barbara Peter Cornelis van Bavel gehuwd met Arnoult Bastiaens Stroyer

Generatie 1 Gezinsblad

Willem Godert(s) Cornelis van Bavel 1540-1624

• Geboren in 1540 - Breda, N.B., NLD, schoenmaker
• Overleden in 1624 - Breda, N.B., NLD, leeftijd bij overlijden: 84 jaar oud
• Na zijn overlijden komen Jan Cornelis Geeryts Ygrams, Margriete Willem Goderts van Bavel, Jan Willem Goderts van Bavel en Willemijntken Henrick Wils, eerst weduwe van Jan Sibs in de akte voor i.v.m. nagelaten boedels (rekeningen over 1618-1631). Over een latere periode worden erfgenamen genoemd: Cornelis Willem Goderts van Bavel, Engeltken Claes Jans van Heusden en Claes Jans van Heusden.
• Willem heeft o.a. een broer Cornelis

 Relaties en kinderen

Gehuwd 27-02-1576 met Barbara (Barbere) Peeter (Peter) Hulshouts, (dochter van Peter Cornelis Hulshouts, eigenaar van brouwerij de Snoeck, gehuwd met Jehenne Claes Obrechts), 3 kinderen: 

1. Jan Willem(sen) Goderts van Bavel, zoon, *1575 +23-09-1624, gehuwd ca. 31 jaar oud, op 16-04-1606, ondertrouw op 31-03-1606, met Willemijntken (Wilhelmijne) Henrick Wils dr. eerder weduwe van Jan Janssen Sibs. Bijzonderheden bij trouwakte:

De moeder van de man heette Barbara Peeter Hulshouts dr.; de man werd geassisteerd met Steven van Wijck zijn behout oom, de vrouw werd geassisteerd met Augustijn Henrick Wils heuren broeder.

Bij overlijden van Willemijntken wordt in de akte vermeld d.d. 20-02-1632: In de staat worden genoemd: diverse huizen, stukken grond, verkopingen op koopdag, rekening en schulden. Haar erfgenamen worden genoemd i.v.m. land.

2. Peetere, Willem, Godertssen dr. (dochter), jongedochter ca. 30 jaar oud, 1576- gehuwd op 26 mei 1606 (ondertrouw), 30 jaar oud met Dijrck Dijrksen van der Velde, 28 jaar oud.

Bijzonderheden bij afsluiten van het huwelijk:

3. Margriete Willem Goderts van Bavel dr., gehuwd, ca. 30 jaar oud, met Jan Cornelis Gherijt (Geeryts) IJgrams zn, ca. 28 jaar oud. Ondertrouw 23-10-1598. Beiden komen uit Breda aan de Vismerct.

Bijzonderheden bij afsluiten van het huwelijk:

Daarna huwt Willem Goderts van Bavel met Heijlinda Arnoldus Heylinda Cornelisdr. (=dochter). Heijlinda komt te overlijden in 1624.

4 kinderen:

1. Cornelis Willem Goderts van Bavel *15-02-1588 +12-10-1632, Princenhage, 44 jaar, gehuwd 04-12-1614 op 26-jarige leeftijd met Engeltken Claes Jans van Heusden 1590- en later gehuwd, ondertrouw op 26-10-1626 en trouwakte opgemaakt 01-02-1624 met Elisabeth Jacobs Sprangers, Princenhage (zie gezinsblad 2). In de ondertrouwakte van 01-02-1624 worden de namen vermeld als: Cornelius Guilielmi van Bavel met Elisabetha Sprangers. Elisabetha Sprangers komt te overlijden op 25-05-1665 als weduwe van Cornelis van Bavel.
2. Henricus van Bavel 1589-
3. Catheleijn van Bavel 1591-
4. Joanna van Bavel 1594-

Generatie 2 Gezinsblad

Gedateerd op 23 januari 1498 kom ik de eerste vestbrief uit Breda, later uit Gilze, tegen van Peter van Bavel. Het gaat om een partij van Willem Korstiaensz die hij heeft gehuert van Jan van Beerse en Peter van Bavel. In de marge wordt genoteerd: Dit heeft mij Adriaen van Bruheze, borgermeester gezeet, dat hem Cornelis (Godertszn Van Bavel) betailt heeft. Peter van Bavel, ook wel omschreven als Peter Janssone of Jansz van Bavel, was gehuwd met Gertruydt (Ghertruyt) Jan Joosdr. In dezelfde periode zie ik genoteerd ene Katelijn Godertsdr van Bavel. Een Katelijn Jansdr van Bavel is gehuwd met Dierick Godertsz van Corput. De nicht van Peter van Bavel is Jehenne Godert Janssoonsdr van Bavel.

Vestbrieven, akten van transport, akten van overdracht… Wat zijn dat eigenlijk voor bronnen? In de tijd van de Republiek vóór 1811 oefenden de plaatselijke schepenbanken niet alleen bestuurlijke taken uit (vaak bijgestaan door burgemeesters en andere functionarissen), maar ook rechtsprekende taken in civiele en strafzaken, al naar gelang de bevoegdheid van de schepenbank. Daarnaast hadden ze nog een derde taak, die van de vrijwillige of voluntaire rechtspraak. Zaken, waarmee wij nu naar een notaris gaan, konden in die tijd niet alleen bij de notaris, maar ook bij de schepenbank worden vastgelegd of geregistreerd. Gemakkelijk, want niet elk dorp had een eigen notaris…

Vestbrieven

Voor deze zaken van registratie of certificatie werden aparte protocollen aangelegd, de zogenaamde ‘protocollen van allerhande acten.’ Hierin kun je allerlei soorten akten tegenkomen, zoals overdracht of transport van onroerende en roerende goederen, hypotheken, testamenten, huwelijkse voorwaarden, boedelscheidingen of erfdelingen met boedelinventarissen.

Vestbrieven, ook wel transportakten genoemd, vormden een belangrijke pijler binnen de registratietaak van schepenbanken. In deze brieven werd de juridische eigendomsoverdracht van onroerend goed vastgelegd. Het woord ‘veste’ betekent dan ook ‘vastleggen in rechte.’ Zo werden onder andere de namen van de koper en verkoper geregistreerd, evenals de prijs van de overdracht, de plaats en ligging van het onroerend goed, vaak aangegeven door de aangrenzende percelen, en eventuele lasten. In een vestbrief kom je ook wel eens de oudere eigenaren tegen.

Vrede van Breda

Breda was in 1667 van mei tot eind augustus de plaats voor de vredesonderhandelingen die een eind moesten maken aan de Tweede Engelse Oorlog, gevoerd tussen Engeland en de Republiek (1665-1667). Verder waren ook Frankrijk en Denemarken vertegenwoordigd. Deze hadden de Republiek gesteund. Zweedse afgevaardigden traden op als bemiddelaars. Al deze belangrijke personen en hun gevolg werden ondergebracht in voorname huizen in de stad, onder andere in Huis Ocrum. Op 24 augustus 1667 vond de plechtige bezwering en uitwisseling van de verdragsteksten plaats, gevolgd door een groot feestmaal op het stadhuis en vuurwerk op de Grote Markt. Voor de huizen van de onderhandelaars waren fonteinen opgesteld waaruit wijn spoot. Bij deze vrede werd onder andere het Nederlandse Nieuw-Amsterdam (het huidige New York) geruild tegen het Engelse Suriname.

Tekening van de drukte bij de afkondiging van het vredesverdrag

Generatie 3 Gezinsblad

Generatie 4 Gezinsblad

Willem begraven 13-09-1736

Generatie 5 Gezinsblad

Generatie 6 Gezinsblad

Foto's reünie 2005

Generatie 7 Gezinsblad

Overzicht drie generaties (8, 9 en 10)

Generatie 8 gezinsblad

De trouwakte

Voor 1811 bezat de heer van Tilburg en Goirle de rechterlijke macht in zijn heerlijkheid. De heer woonde op het kasteel. Hij liet zich vertegenwoordigen door een plaatsvervanger, de drossaard, de voormalig rechtelijk en bestuursambtenaar op het platteland. De heer benoemde het rechtsprekend college, de schepenen. De schepenbank van Tilburg bestond uit zeven schepenen, vijf uit Tilburg en twee uit Goirle. Het college van de schepenbank was belast met de rechtspraak (criminele en civiele zaken) en vrijwillige zaken in zijn heerlijkheid. Voor criminele zaken had de schepenbank bevoegdheden op de hoogste jurisdictie. De schepenbank kon in criminele zaken de doodstraf eisen. Daarnaast civiele zaken zoals geldzaken, aflossingen et cetera. De vrijwillige zaken van de schepenbank zijn in onze tijd goed vergelijkbaar met de taken van de notaris (denk bijvoorbeeld aan de overdracht van onroerende zaken).

Naast de rechtspraak van de schepenen was een belangrijke taak de huishouding van de heerlijkheid. De dagelijkse gang van zaken zoals de publieke, de bestuurstaken.

Het lezen van aktes en ordenen (paleografie) in de periode voor 1811 is om meerdere redenen een grote stap. Het handschrift en taalgebruik in deze periode verandert, en de genealogische bronnen zijn minder systematisch geordend dan sinds het begin van het Koninkrijk der Nederlanden (16 maart 1815). Vooral de eerste confrontatie met de katholieke registratie van doop en trouw zijn beangstigend: hoe vertaal je in vredesnaam het kriegelige handschrift van de pastoor, nog wel geschreven in het Latijn.

Het formulier voor de trouwakte is als volgt:

(datum)

Contraxerunt matrimonium  (naam bruidegom) et (naam bruid), testes fuerent (naam eerste getuige) et (naam tweede getuige).

De vertaling luidt:

(datum)

In de huwelijkse staat zijn verbonden (naam bruidegom) en (naam bruid), de getuigen waren (naam eerste getuige) en (naam tweede getuige).

In sommige trouwboeken wordt de ondertrouw apart ingeschreven: er is dan bijvoorbeeld sprake van contraxerunt sonsalia (een ondertrouwcontract zijn aangegaan) en inieri (of inierunt) matrimonium (in het huwelijk zijn getreden). De formuleringen worden, net als in sommige doopboeken, ook wel eens weggelaten.

De belangrijkste aanvullende opmerkingen in trouwakten hebben betrekking op de graden van bloed- en aanverwantschap waarvoor volgens het kerkelijk recht dispensatie moet worden verkregen. Bruidsparen trouwen dan volgens hun trouwakte cum dispensatione in een bepaalde graad (gradus) van bloedverwantschap (consanguinitatis) of aanverwantschap (affinitatis). Als er staat dispensatio in bannis of uno banno is er dispensatie verleend van een van de (verplichte) drie huwelijksafkondigingen (roepen).

De doopakte

Het formulier voor de katholieke doopakte luidt als volgt:

(datum)

Baptizata (Baptizatus) est (naam dopeling), filia (filius) legitima (illegitimus) (naam vader) et (naam moeder) conjunges, susceptores (naam eerste doopgetuige) et (naam tweede doopgetuige).

De vertaling luidt:

(datum)

Gedoopt is (naam dopeling), wettige (onwettige) dochter (zoon) van (naam vader) en (naam moeder) echtelieden, doopgetuigen (naam eerste doopgetuige) en (naam tweede doopgetuige)

Gezinsblad 9 Van Bavel

Kinderen:

• Arnoldus Hubertus, onecht kind (kind is erkend 21-08-1851), fabriekswerker, *Tilburg 9-10-1850 +Tilburg 10-6-1928, x Tilburg 13-5-1874 Mechtilda Hamers (*Tilburg 23-11-1846 +Tilburg 30-11-1923), 11 kinderen. (Louise en Betsie aan de Broekhovenseweg Tilburg/Broeder Dionysius doodgeschoten/Jos Heerkens van Bavel aannemer)*

Arnoldus Hubertus van Bavel

Doodsbrief

Leonardus van Bavel

• Leonardus, *20-08-1852 Tilburg +20-02-1937 Tilburg.
• op 19 augustus 1875 fabriekswerker.
• in het jaar 1916 koffiehouder.
• kastelein.
• in het jaar 1912 herbergier
• Tilburg gehuwd 19-8-1875 met Maria Elisabeth van Bladel (Tilburg *29-5-1852 +1920, dochter van Johannes Cornelis van Bladel en Mechelina Goossens), 11 kinderen. (Herberg Den Rooden Haan, Wilhelminapark 42)*

• Wilhelmus Hubertus, *Tilburg 7-1-1855 +Tilburg 1-12-1855.
• Wilhelmus Johannes, *Tilburg 28-11-1856 +Tilburg 2-4-1857.
• Johannes, fabriekswerker, wollenstoffenwever, *Tilburg 11-6-1858, +Tilburg 14-8-1936, x Tilburg 4-4-1883 Adriana Vermeer (*Tilburg 14-3-1860 +Tilburg 25-1-1929, dochter van Johannes Francis Vermeer en Anna Catharina van Berkel), 12 kinderen. Gezinsblad 9.

• Maria Wilhelmina Huberta, dienstbode, *Tilburg 7-9-1860 +Tilburg 10-2-1917, x Tilburg 3-8-1892 Johannes Franken (fabriekswerker, *Tilburg 28-8-1859 +1935, zoon van Nicolaas Franken en Antonia van den Berk). (Dienstbode in de 19e eeuw)*
• Martina Jacoba, mutsenwaster, *Tilburg 19-7-1863 + 1948, x Tilburg 3-7-1889 Johannes Henricus van Heijst (smid, *Tilburg 27-1-1862 +1939, zoon van Jan Francis van Heijst en Maria Theresia van Laarhoven), 9 kinderen. (Mutsenwaster in 19e eeuw)*
• Johanna Catharina, naaister, *Tilburg 13-8-1865 + 07-05-1899 en gehuwd op 12-02-1890 met Adrianus Versantvoort *1862 +1920. (Naaister in de 19e eeuw)*

* verwijzing naar pagina in de kroniek)

Grafzerk van Johannes van Bavel

en Adriana Vermeer

Bidprentjes

Johannes van Bavel

Gezin Johannes van Bavel 1858-1936- Adriana Vermeer,

Piet staat achterste rij in het midden

Generatie 9 Gezinsblad

Tilburgsche Courant 28-02-1886

Kinderen:

1. Joannes Hubertus van Bavel,  *17-09-1884 +06-05-1947, 62 jaar oud, gehuwd op 20 mei 1908 met Adriana de Kok 1880-1944 (Carolientje levend verbrand)*
2. Franciscus Joannes Leo van Bavel,  *31-12-1885 +24-06-1957, 71 jaar oud, gehuwd op 22 februari 1911 met Adriana Maria Maijen 1887-1959 (In al zijn zwakheid een eerlijk mens)
3. Maria Elizabeth van Bavel, *25-01-1887 +23-06-1946, 59 jaar oud, gehuwd op 1 juli 1926 met Petrus Josephus Koolen 1893-1929 en daarna gehuwd op 20 januari 1931 met Wilhelmus Petrus van Gijzel 1877- (Verdelen van een erfenis, hoe verloopt dit...)
4. Petrus Petronella van Bavel *30-05-1888 +27-08-1965, gehuwd op 4 juni 1908 met Helena Maria van Gorcum 1882-1962 (zie gezinsblad 10)
5. Martina Josephina van Bavel, *31-03-1890 +18-07-1953, 63 jaar oud, gehuwd op 18 september 1918 met Petrus Alouisius Staps 1891-1940  (Moeder in het hondenhok)
6. Maria Wilhelmina van Bavel, *14-10-1891 +20-07-1968, 76 jaar oud, gehuwd op 20 april 1921 met Dirk Jan Neerhout 1886-1971  (Tante Clivia)
7. Adrianus Henricus van Bavel, *14-06-1893 +08-08-1979, 86 jaar oud, gehuwd op 1 februari 1922 met Adriana van den Berg 1894-1981  (Jan Plek)
8. Johanna Cornelia van Bavel, *02-07-1895 +30-04-1969, 73 jaar oud, gehuwd op 11 februari 1925 met Joannes Matheus Henricus Essens 1898-1971(Het 'keren' van pakken)
9. Arnoldus Antonius van Bavel, *02-07-1895 +23-09-1895, 2 maanden oud
10. Anna Catharina van Bavel,  *25-01-1897 +22-02-1906, 9 jaar oud, (Gered van een verdrinkingsdood)
11. Adriana Joanna Elisabeth van Bavel, *16-07-1900 +12-04-1992, 92 jaar oud, gehuwd op 4 augustus 1926 met Franciscus Joannes Carolus van Wuijtswinkel 1900-1987  (Gered van een verdrinkingsdood), 
12. Leonardus Maria van Bavel, *01-04-1902 +1978, 76 jaar oud, gehuwd met Maria Gerardina van Rijs 1898-1938 en later gehuwd met Maria Geertruida Klomp 1905-1965  (Een graf zonder zerk)*01-04-1902 +1978, 76 jaar oud

* verwijzing naar pagina in de kroniek)

Woonadressen Johannes van Bavel- Adriana Vermeer

De familie van Bavel heeft o.a. gewoond in de jaren 1920/1921 Groeseindstraat 38, Tilburg, in de wijk Veldhoven. Volgens het adresboek van 1889 en 1902 woonde het gezin in het Smidspad, wijk K209. In adresboeken van 1919 en 1922 wordt melding gemaakt van het huisadres Groeseindstraat 38. Op 15-04-1929 volgt een verhuizing naar Van Rossumzijstraat 13 en vanaf 02-08-1929 2e Herstalsche Dwarsstraat 10 (naamswijziging later in Pijlijserstraat). Na het overlijden van Adriana Vermeer in 1929 is Johannes van Bavel naar het gesticht Heijkant verhuisd. 

Gezinskaart Johannes van Bavel 1858-1936 - Vermeer

wonende Groeseinstraat 38 Tilburg

Foto's kinderen van Johannes van Bavel en Adriana Vermeer

Akten

Overleden aan maagcarcinoom

Generatie 10 Gezinsblad

Petrus Petronella van Bavel

*30-05-1888 +27-08-1965

Of deze opa een lintje kreeg of mijn andere opa (Van Brakel) is mij nooit helder geworden. Navraag bij de Kanselarij der Nederlandse Orden leverde geen resultaat op. Ik ben in het bezit van een bronzen eremedaille, een automatische beloning voor het lang vervullen van zijn beroep. Deze beloning ontstond tijdens de 20e eeuw, dit was echter nooit de bedoeling geweest. Daarom maakte de regering in 1994 er een einde aan, met wetsaanpassingen. Sindsdien worden mensen weer alleen ridder als zij een bijzondere bijdrage leveren aan de maatschappij.

De regering schafte bovendien de eremedailles af en stelde een 6e graad in, die van Lid in de Orde van Oranje-Nassau. De meeste mensen die worden voorgedragen voor een Koninklijke onderscheiding worden in die graad benoemd. Het gaat daarbij meestal om mensen die zich heel lang inzetten als vrijwilliger.

Gezin Piet van Bavel en Helena van Gorcum

In Tilburg schommelde 'Petrus' lange tijd rond de derde plaats op de populariteitslijsten, enkel voorafgegaan door Johannes en Adrianus. Daarna raakten christelijke doopnamen langzaam in onbruik en ook roepnamen als Peter en Pieter kregen concurrentie van moderne namen. In 2014 waren de meest populaire jongensnamen in Nederland Daan, Bram en Sem. Pieter stond op de 72e plaats; Peter, Piet en Pierre waren helemaal niet meer populair.

Natuurlijk gaat de naam terug op Petrus, de eerste apostel en eerste paus van Rome. Zijn naam is Grieks: Πέτρος, Petros. Eigenlijk heette hij Simon Petrus, maar Jezus schrapte Simon met de woorden: 'Gij zijt Petrus en op deze rots ('petra') zal ik mijn Kerk bouwen (Mattheus 16:18).

Het persoonsbewijs (PB) was een identiteitskaart (ID) die op aandringen van de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog werd ingevoerd door de Nederlandse secretarissen-generaal. In april 1941 werden alle Nederlanders van vijftien jaar en ouder verplicht tot het bezit van een persoonsbewijs.

Het persoonsbewijs verschafte de Duitse bezetter een krachtig administratief middel voor zijn onderdrukkingspolitiek. Loe de Jong typeert het persoonsbewijs als "een onmisbaar hulpmiddel voor het vervolgingsbeleid van de Duitse bezetter". Vooral bij de Jodenvervolging en bij de tewerkstelling in Duitsland bleek iedere keer weer de onschatbare betekenis van het persoonsbewijs. Voor de SS vormde het persoonsbewijs een bijna perfect administratief instrument ter arrestatie van verzetsmensen. Het systeem van persoonsbewijzen heeft duizenden mensen het leven gekost omdat het opsporing en arrestatie aanzienlijk vereenvoudigde.

Gekleurde streepjes in het trouwboekje

IIII Die gekleurde streepjes in het trouwboekje. Weet jij wat dat betekent? Zouden de kinderen iets aangebracht kunnen hebben? En wat betekenen de nummers met de parafen eronder in de marge?

Nummers

De nummers voor de namen van de kinderen corresponderen met de geboorteakte. De paraaf daaronder is van de ambtenaar van de Burgerlijke Stand, die de geboorteakte heeft opgemaakt en medeondertekend. Dat nummer vergemakkelijkt het later zoeken bij opvraag van een afschrift of uittreksel. Bijvoorbeeld voor huwelijk, examen of emigratie. Op de rechterbladzijde vindt u de aantekening van de pastoor, die het sacrament van het H. Doopsel toediende. 'us' duidt op een jongen en een 'a' op een meisje.

Gekleurde streepjes

Komen we nu tot de gekleurde streepjes en rondjes in de kleuren rood, blauw, paars en groen. Dit heeft te maken met de uitgifte van de distributiebonnen vla voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op die wijze werd aanvankelijk de verstrekking van onder andere: broodbonnen, textielpunten, suiker - melk - boter - vlees- en levensmiddelenbonnen, schoenbonnen en brandstofbonnen geregistreerd. Later kreeg iedereen een stamkaart met daarop de juiste personalia, overgeschreven van het Bevolkingsregister. Hierop werd de uitgifte door de ambtenaar van het distributiekantoor aangetekend. Weer later werd de kaart nog aangevuld met een inlegvel met daarop punten, die ervan af geknipt konden worden voor nieuwe bonnen. Hieronder het trouwboekje van Petrus Petronella van Bavel en Helena Maria van Gorcum, mijn opa en oma.

Petrus Petronella van Bavel 1888

9 Kinderen:

1. Theodorus Johannes Cornelis van Bavel *09-10-1913 +16-11-1997, 84 jaar oud gehuwd met Cornelia Joanna Maria Horsten *22-07-1906 +07-06-1977, 70 jaar oud (zie gezinsblad 11).(Theo als dessinateur)*
2. Johannes Petrus Maria van Bavel *11-09-1914 +27-01-1915, 4,5 maanden oud.
3. Cornelia Petronella Maria van Bavel *27-08-1915 +27-07-1917, 23 maanden oud.
4. Joannes Franciscus Maria van Bavel *28-01-1917 +14-02-1984, 67 jaar oud, gehuwd met Theresia Jacoba Nieuwenhuis *24-08-1920 +21-03-2008, 87 jaar oud. (Peter- en meterschap)*
5. Cornelia Andrea Maria Corry van Bavel *03-08-1918 +16-02-1987, 68 jaar oud, gehuwd op 1 juli 1947 met Theodorus Wilhelmus Theo van Brakel *01-11-1914 +19-01-1983, 68 jaar oud. (Mama, mag ik even met je praten)*
6. Nicolaas Leonardus Maria van Bavel *18-01-1920 +14-05-1997, 77 jaar oud, gehuwd met Joep Vriens *07-01-1926 +14-05-2005, 79 jaar oud. (Piet Bliek van Ko de Held/ Oorlogsverhaal van frater Helenus)*
7. Petrus Maria van Bavel *21-10-1921 +09-12-1921, 1 maand oud.
8. Martinus Petrus Maria van Bavel *27-12-1922 +09-01-1990, 67 jaar oud, gehuwd met Joanna Nicolasina Cornelia Jo Maas *20-04-1921 +13-10-1972, 50 jaar oud.  (Songwriter Tiny van Bavel)*
9. Dirk Johan van Bavel 29-08-1925 +19-07-1987, 61 jaar oud, gehuwd op 18 oktober 1951 met Wilhelmina Maria van Brakel *22-07-1922 +14-04-2010, 87 jaar oud. (Dirk en de Hitchcock van het Zuiden)*

* verwijzing naar pagina in de kroniek)

Arbeidsovereenkomst d.d. 26-09-1935

Opa is werkzaam geweest bij A & N Mutsaerts wollenstoffenfabriek. Deze is in 1867 opgericht in de Kuiperstraat door de broers Cornelis Adriaan en Norbert Anthonie Mutsaerts. In 1880 verhuisde de zaak naar de Pironstraat, waar het bedrijfscomplex tot aan het einde van de jaren zestig werd uitgebreid. Halverwege de jaren zestig werkten er zo’n 400 personen, maar ook hier zorgde de buitenlandse concurrentie voor een neerwaartse spiraal.

In 1977 werd de productie bij A & N Mutsaerts wollenstoffenfabriek stopgezet, waarna de resterende 260 arbeiders elders werden ondergebracht. Een uit 1906 daterende stoommachine werd overgeplaatst naar het Nederlands Textielmuseum. De nu verdwenen bedrijfsgebouwen aan de Pironstraat waren nog in gebruik door onder meer het Mollerinstituut en het NTM. Een gebouw op de hoek van de Gasthuisring en de Philips Vingboonsstraat bood nog enige tijd onderdak aan Scryption, maar ook dit pand werd gesloopt voor woningbouw. Scryption was een museum aangaande schriftelijke informatieverstrekking. De collectie is gestart vanuit de nalatenschap van frater Ferrerius van den Berg, een frater van Tilburg. Er was in het museum aandacht voor de eerste schrijfmachines en computers, het ontstaan van het potlood en later de vulpen plus de balpen, maar ook voor het ontstaan van het Latijns alfabet en in mindere mate andere schriften. Er was een omvangrijke bibliotheek op het gebied van schrift, schrijven en kantoor. Deze bibliotheek was op afspraak te raadplegen. Daarnaast waren er wisseltentoonstellingen. Ook de verzameling schrijfmachines van Willem Frederik Hermans is na diens overlijden in dit museum opgenomen.

Het Scryption had zich ontwikkeld tot een interactief museum dat schriftelijke communicatie op allerlei manieren belicht: de ontwikkeling van het schrift, de manier waarop je leert lezen en schrijven en persoonlijke verhalen van mensen over waarom zij schrijven. Door samenwerking met onderwijsinstellingen, ontwerpers en kunstenaars was het museum in staat om exposities te realiseren, die communicatie in een steeds bredere context belichtten.

Op 10 januari 2011, na een bestaan van 22 jaar, werd het museum gesloten; de gemeente Tilburg had de subsidie stopgezet. In 2012 is de collectie door de Fraters van Tilburg overgedragen aan de Stichting Onterfd Goed die de hele collectie heeft herbestemd.

Herkomst en achtergrond van de oprichter Mutsaerts

1849 Peter Mutsaerts, de eerste generatie van de textieldynastie A&N Mutsaerts. Zijn vader Jan-Norbert is al lakenfabrikant. De handelsnaam A&N Mutsaerts is al vijf generaties lang gehandhaafd, ondanks de verschillende opvolgers binnen de mannelijke familielijn.

Datum oprichting is niet bekend, maar uit aanvraag hinderwetvergunning op 31—01-1851 wil oprichter Peter Mutsaerts in een bestaand fabriek Veldhoven 128 een stoommachine plaatsen.

Hier staat meer informatie over buitengerechtelijke zaken en de Kamer van Koophandel en fabrieken Tilburg:

• 09-03-1903 Norbertus Antonius Mutsaerts richt met zijn zonen Vincentius J.M. en Franciscus J.M. een gezamenlijk vennootschap op
• 12-07-1921 richten Vincentius J.M. en Franciscus J.M. Mutsaerts een vennootschap op. Handelsnaam A&N Mutsaerts wollenstoffenfabriek, vestigingsadres Pironstraat 1 en inlegkapitaal ƒ2.000.000

De onderneming is echt met de tijd meegegaan, want al in 1851 plaatst Peter Mutsaerts een stoommachine.

Verder heeft de opeenvolgende directies hun fabriek regelmatig uitgebreid en toegerust met stoommachines en later met elektromotoren. In de Pironstraat is er een nieuw gebouw gezet.

Opa is als wever werkzaam geweest en op latere leeftijd werd hij nachtwaker. Hij nam zijn witte hond mee naar zijn werk om zijn eigen veiligheid te waarborgen. Zie foto hieronder: opa met zijn witte keeshond. De witte keeshond of Duitse spits is een hondenras afkomstig uit Duitsland. Van origine is een keeshond een waakhond. Hij reageert wantrouwig naar vreemden. Een kennis van opa zei dat deze hond weinig bescherming zou geven als kwaadwilligen zich op het terrein van Mutsaerts zouden begeven. Opa gaf aan dat hij dan maar een keer het terrein moest betreden. De kennis liet het niet bij woorden en probeerde het uit. Hij heeft het overleefd, maar het was kantje boord. De kennis was duidelijk overtuigd. Opa's witte hond kwam helaas voortijdig te overlijden, omdat opa zijn hond te vaak waste waardoor een eczeem zijn dood werd.

Gezin Piet van Bavel en Leen van Gorcum

Bidprentjes

Drie van de negen kinderen jong overleden

bij familie Van Bavel - Van Gorcum:

Persoonlijke gegevens Johannes Petrus Maria van Bavel 

Hij is geboren op 11 september 1914, negen uur in de voormiddag in Tilburg.

Hij is overleden op 27 januari 1915, tien uur in de namiddag in Tilburg,

4 en een halve maanden oud.

Doodsoorzaak: Pneumonie catarrhalis

Het eerste Jantje overleed aan een luchtweginfectie, opgelopen in verband met het overlijden van de moeder van mijn oma. Theodora Maria van de Leur, gehuwd met Cornelis Johannes van Gorcum, overleed op 4 januari 1915. Het kleine Jantje, dat 4,5 maand oud was, werd naar een goede buurtgenoot gebracht in verband met de begrafenis. Toen oma terugkwam van de begrafenis schrok ze. Oma riep verontwaardigd uit: 'Heeft hij hier de hele tijd op de tocht gestaan?' Helaas kreeg ze een bevestigend antwoord. Pas in 1928 werd het eerste antibioticum ontdekt. Dat was een belangrijke ontwikkeling binnen de medische geschiedenis. Vanaf dat moment waren infectieziekten niet altijd meer dodelijk. In de periode van 1928 tot 2017 zijn in totaal 27 verschillende klassen van antibiotica ontdekt. Dit kwam helaas voor Jantje te laat. 

Einde van de maand kon ze opnieuw naar een begrafenis, deze keer niet voor haar moeder maar voor haar zoontje. 

Het eerstvolgend jongetje, geboren in 1917, werd opnieuw een Jantje. Dit Jantje zal uiteindelijk 67 jaar worden. De pagina 'Peter- en meterschap' bevat meer informatie.

Persoonlijke gegevens Cornelia Petronella Maria van Bavel 

Zij is geboren 27 augustus 1915, tien uur in de namiddag in Tilburg.

Zij is overleden op 27 juli 1917, tien uur in de namiddag in Tilburg,

23 maanden oud.

Doodsoorzaak enteritis

De familie heeft het meisje met de aanspreeknaam 'ons Corke' altijd 'ons Corke' genoemd, omdat ze net als Jantje vroegtijdig is overleden. Omschreven doodsoorzaak enteritis (buikgriep). Ik heb zelf coeliakie, waarvan wordt aangegeven dat het een erfelijke ziekte betreft. Ik ben altijd nieuwsgierig gebleven naar familieleden met dezelfde ziekte, mogelijk had klein Corke dezelfde ziekte.

Wat is coeliakie: bij mensen met coeliakie maakt het afweersysteem een fout. En denkt dat het eiwitgluten van een ziekteverwekker afkomstig is. Als die witte bloedcellen vervolgens actie gaan ondernemen om dat HLA-glutencomplex op te ruimen, ontstaat er een ontsteking in de dunne darm en daardoor coeliakie. Zolang je geen gluten binnenkrijgt, zal het afweersysteem niet reageren. Tot je het weer eet natuurlijk, want dat geheugen blijft de rest van je leven bij je. De grote vraag is waarom het afweersysteem een fout maakt? Deze vraag is vandaag de dag nog steeds relevant, en je bent je hele leven veroordeeld tot het eten van 100% glutenvrije producten.

Omdat pas vanaf 1955 de ziekte coeliakie (auto-immuunziekte) gediagnosticeerd kon worden, begrijp ik dat de doodsoorzaak bij 'ons Corke' als zodanig op basis van het ontbreken van de juiste kennis is omschreven. Een gastro-enteritis geneest namelijk over het algemeen vanzelf en medicijnen zijn meestal niet nodig.

Bijna tachtig jaar later, in de jaren negentig vorige eeuw, kwam in mijn geval huisarts Taminiau met eenzelfde diagnose, zoals zijn vader, Taminiau senior, bij 'ons Corke': 'Buikgriep'. Norit slikken en staaltabletten vanwege bloedarmoede en dat bij elk moment van diarree herhalen. Gelukkig heeft later mijn toenmalige huisarts dr. Schuurman me wel direct doorverwezen en binnen vijf weken was de diagnose op het ziekenhuis gesteld. 

Persoonlijke gegevens Petrus Maria van Bavel 

Hij is geboren 21 oktober 1921 in Tilburg.

Hij is overleden op 9 december 1921, een uur in de namiddag in Tilburg,

7 weken oud.

Hij is begraven op 10 december 1921 in Tilburg.

Doodsoorzaak bronchitis

Petrus Maria van Bavel, geboren 22 oktober 1921 en 4 weken later overleden, d.d. 10-12-1921. Bronchitis, ook weer een erfelijke ziekte, die vanuit oma is doorgegeven. Oma is in 1962 aan deze ziekte overleden. Binnen de familie hebben we een flink aantal astmatisch-bronchitis patiënten.

Oma was zo verdrietig dat ze tegen huisarts Philip Taminiau zei, dat God beter de oude Piet naar boven had kunnen halen dan het kleine Pietje. Philip sprak mijn oma bestraffend toe met de opmerking dat ze dit soort dingen absoluut niet mocht zeggen. Haar man Piet was nodig als kostwinner en droeg een grote verantwoordelijkheid voor al zijn kindjes en voor haar.

Bevolkingsregister

Bekende pijptabak 1e helft 20e eeuw

van Theodorus Niemeyer uit Groningen.

Anekdote

De volgende anekdote over grootvader Piet komt van mijn neef Nico. Het zegt wellicht ook veel over oma.

De Britten drinken gin, de Russen drinken wodka en de Nederlanders drinken jenever. Al meer dan 500 jaar lang is jenever de Nederlandse sterkedrank. Begin en midden vorige eeuw werd er stevig jenever gedronken. Het hoorde erbij, later kwam er de klad in. Maar terug naar die tijd van toen. Ook mijn vader en oom Dirk, vader van Nico, konden er goed van innemen. Dirk nam het vaak tegelijk met een pilsje, in gescheiden glazen welteverstaan. Hij nam eerst een slok jenever, wat hem een brandend gevoel in de keel gaf, en dit werd geblust met een slok bier, bekend als de 'kopstoot'.

By the way, wat dacht u van die kankerverwekkende sigaretten? Tjonge, jonge, wat een tijd, er werd wat gepaft, ook nog door mezelf. Vroeger had je een buil shag en vloeitjes voor nog geen 1 gulden en vijftig centen, nu gaan we richting 10 euro voor 20 sigaretten en het roken wordt ogenschijnlijk niet veel minder. Mijn opa gebruikte de pijptabak van Roode Ster. Op het eind van de avond hing er een dichte mist van rook in een veel te kleine behuizing, en niet altijd de ruimtes zoals we die nu kennen.

Mijn opa lustte ook graag zijn borreltje, maar werd in dit genot enigszins belemmerd door oma. Zij vond dat er met mate gedronken moest worden en om dit te realiseren ging ze steeds streepjes op de fles zetten, ter controle. Op een gegeven moment was opa dit zo zat en ging de fles aanvullen met water. Oma tevreden, maar ik weet niet of deze truc voor opa ten goede is gekomen aan én de smaak én het genot. Binnenkort zie ik mijn neef Guus met zijn vrouw Annie. Nico vroeg aan mij dit verhaal met Guus te verifiëren, en wellicht weet hij nog meer anekdotes uit de oude doos, of fles. Wordt vervolgd.

Opa Piet was fabriekswerker, wollenstoffen wever en stond later te boek als nachtwaker/portier.

Trouwboekje

Woonadressen van de familie P. van Bavel - Van Gorcum

Toen opa en oma trouwden op woensdag 5 juni 1912, gingen ze wonen in de Kloosterstraat nr. 26. Op hun trouwdag was het redelijk zonnig en fris-warm (max. 17,9 °C) met bijna 4 uur zon. De lucht was onbewolkt, de wind was vrij krachtig (5 Bft). Piet was 24 jaar oud en Leen 29 jaar.

De oudste woning in de Kloosterstraat in het jaar 2021 is 187 jaar oud. Het bouwjaar betreft het jaar 1834. Het kleinste huis heeft een oppervlakte van 34 m², wat relatief klein is.

In de Kloosterstraat werden geboren:

1. Theodorus Johannes Cornelius Dionysius *09-10-1913 +16-11-1997
2. Johannes Petrus Maria *11-09-1914 +27-01-1915, 4,5 maanden oud
3. Cornelia Petronella Maria *27-08-1915 +27-07-1917, 23 maanden oud
4. Joannes Franciscus Maria *28-01-1917 +14-02-1984

Mijn moeder is geboren in de Akkerstraat nr. 64. Getuige was de broer van Piet, Leonardus van Bavel, 65 jaar met als beroep herbergier. Zie ook het verhaal 'Herberg Den Rooden Haan Wilhelminapark'. De Akkerstraat, bevindt zich in de buurt St.-Anna Noord, in de wijk Sint-Anna in de gemeente Tilburg.

Er staan 206 huizen in de straat. Dat is aanzienlijk meer dan in de meeste andere straten. De huizen in de straat Akkerstraat hebben als gemiddeld bouwjaar 1940 en zijn dus relatief oud.

Het recentst gebouwde huis stamt uit 2015. Nog vrij jong. De oudste woning in de straat Akkerstraat is 117 jaar oud en heeft als bouwjaar 1905. Het gemiddelde qua oppervlakte is 94 m². De grootste woning in de straat is 322 m². Het kleinste huis heeft een oppervlakte van 13 m².

Het geboortehuis van moeder heeft een woonoppervlakte van 76 m² en bevindt zich op een perceel met een oppervlakte van 151 m². De woning is gebouwd in 1905, en is daarmee, zoals hierboven aangegeven, de oudste woning en dus 117 jaar oud. Op dinsdag 22 mei 1917 betrokken de ouders van mijn moeder deze woning.

Verhuizing 22-05-1917 van Kloosterstraat 26 Tilburg naar Akkerstraat 64 Tilburg

In de Akkerstraat werden geboren:

1. Cornelia Andrea Maria *01-08-1918 +16-02-1987
2. Nicolaas Leonardus Maria *18-01-1920 +14-05-1997 
3. Petrus Maria *21-10-1921 +10-12-1921, 1 maand oud
4. Martinus Petrus Maria *27-12-1922 +09-01-1990 

Akkerstraat 64 Tilburg anno 2022

Daarna een verhuizing op 06-11-1923 naar Van Speijkstraat 45. Van Speijkstraat is gelegen in de Zeeheldenbuurt en hoort bij de wijk Oerle in de gemeente Tilburg. De woning met een woonoppervlakte van 107 m², is gebouwd in 1919.

Jan Carel Josephus van Speyk werd geboren te Amsterdam op 31-01-1802. Hij werd in 1830 belast met het commando van een kanonneerboot, waarmee hij deelnam aan het bombardement van Antwerpen. Dit vond plaats op 27-10-1830 in het kader van de Belgische Revolutie, een conflict tussen Nederland en België. Op 05-02-1831 voorkwam hij overgave van zijn schip door de lont in het kruit te steken en nagenoeg de hele bemanning en Van Speyk omkwamen. Koning Willem I bepaalde dat er altijd een schip de naam Van Speyk moest dragen. Aan Van Speyk wordt de volgende kreet toegeschreven: "Dan nog liever de lucht in".

Een verhuizing op 28-02-1925 naar van der Aastraat 24, wijk Groeseind-Hoefstraat. Het pand heeft een oppervlakte van 100m² en een perceeloppervlakte van 75m² en heeft 3 kamers waarvan 2 slaapkamers.

In van der Aastraat werd geboren:

1. Dirk-Johan *29-08-1925 +19-07-1987

Tenslotte de laatste verhuizing op 16-08-1930 naar de Nijverstraat 7 in de Theresiaparochie. Evenwijdig en ten westen van de Besterdring ligt deze rustige straat die de verbinding vormt tussen de Lange Nieuwstraat en de Veldhovenring. De lichtgebogen straat oogt als een doorsnee 'Tilburgse' straat: niet bijzonder breed en weinig opvallende woonhuizen die bovendien alle modieuze verbouwingstrends uit de voorgaande eeuw laten zien. Het is de Nijverstraat die omstreeks 1900 werd aangelegd. Het gezin Van Bavel woonde in een huurhuis van de St.-Joseph vereniging. De bouwvereniging die deze woningen liet bouwen in de Nijverstraat. De St.-Joseph vereniging was in 1913, als een initiatief van werknemers van de spoorwegwerkplaats, opgericht. Bouwvereniging St.-Joseph gaf in 1920 opdracht tot de bouw van een kleine wijk ten noorden van de Schaepmanstraat. Van deze wijk lag een aantal woningen aan de Nijverstraat. 

Hieronder Nijverstraat nr. 7, het laatste woonadres van opa en oma.

Foto's gezin Piet van Bavel en Leen van Gorcum

Theodorus van Bavel 1913-1997                    gehuwd met          Cornelia Horsten 1906-1977

Generatie 11 Gezinsblad

Generatie 12 Gezinsblad

Generatie 13 Gezinsblad

Generatie 14 Gezinsblad